ابوبکر محمد بن عبداللّه بردعیبَرْدَعی، ابوبکر محمدبن عبداللّه، فقیه اصولی، از خوارج قرن سوم و چهارم است. ۱ - مشخصاتاو را به بَرْدَعه (نام کنونی: بَردَه در جمهوری آذربایجان) نسبت داده اند. [۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۵۲ـ ۱۵۵، ج ۲، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳.
[۲]
ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۷۹، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱ـ۱۳۸۶.
از سرگذشت بردعی و آغاز و انجام زندگانی او اطلاعی در دست نیست. ابن ندیم [۳]
ابن ندیم، کتاب الفهرست، ج۱، ص۲۹۵، چاپ رضا تجدد، تهران ۱۳۵۰ ش.
و به پیروی او بغدادی [۴]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین: اسماء المرجوع کنید به لفین و آثار المصنفین، ج۲، ص۴۰، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ج ۶، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
و دیگران، [۵]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۶، ص۲۲۴، بیروت ۱۹۸۶.
بردعی را در شمار فقهای خوارج یاد کرده اند.
ابن ندیم می‌گوید، بردعی را در ۳۴۰ دیده که با آن‌که از فقهای خوارج بوده، خود را پیرو مذهب اعتزال می‌خوانده و با هم مأنوس بوده اند. آنگاه آثار او را که بیش‌تر نوشته های فقهی است از قول خود او نام می‌برد. بغدادی [۶]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین: اسماء المرجوع کنید به لفین و آثار المصنفین، ج۲، ص۴۰، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ج ۶، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
بخطا، سال وفات او را ۳۴۰، یعنی همان سالی که ابن ندیم او را دیده بوده است، یاد می‌کند.
۲ - آثاراین آثار از اوست: ۱) الاحتجاج علی المخالفین؛ ۲) الاذکار و التحکیم؛ ۳) الامامة؛ ۴) الأیمان و النّذر؛ ۵) التّبصّر للمتعلّمین؛ ۶) تحریم السّکر؛ ۷) تذکرة الغریب فی الفقه؛ ۸) الجامع فی اصول الفقه؛ ۹) الدّعاء؛ ۱۰) الرّد علی المخالفین فی الفقه؛ ۱۱) الرّد علی من قال بالمتعة؛ ۱۲) السنّة الجماعة؛ ۱۳) المرشد فی الفقه؛ ۱۴) الناسخ و المنسوخ فی القرآن؛ ۱۵) الناکثین؛ و ۱۶) نقض کتاب ابن الراوندی فی الامامة. [۷]
ابن ندیم، کتاب الفهرست، ج۱، ص۲۹۵، چاپ رضا تجدد، تهران ۱۳۵۰ ش.
[۸]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین: اسماء المرجوع کنید به لفین و آثار المصنفین، ج۲، ص۴۰ـ۴۱، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ج ۶، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
از این آثار، بویژه یکی الجامع فی اصول الفقه و دیگری الرّدّ علی من قال بالمتعة جالب توجه است. اولی را شاید بتوان در زمره نخستین تألیفات خوارج در موضوع اصول فقه دانست و دومی جهت گیری او را در برابر فقهای شیعه نشان می‌دهد. ۳ - فهرست منابع(۱) ابن ماکولا، الاکمال، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱ـ۱۳۸۶. (۲) ابن ندیم، کتاب الفهرست، چاپ رضا تجدد، تهران ۱۳۵۰ ش. (۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین: اسماء المرجوع کنید به لفین و آثار المصنفین، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ج ۶، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۴) دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، تهران ۱۳۴۵ ش. (۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۶) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳؛ ۴ - پانویس
۵ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَرْدَعی»، شماره۹۲۸. |